Экспертная група НАУ адказная за эканамічны ціск (эканамічныя пытанні)
Што лепш для Беларусі — зняць санкцыі з рэжыму Лукашэнкі ці зняць самога Лукашэнку?
Давайце зафіксуем гэтае пытанне. Мы дамо свой адказ у канцы відэа, а вашых адказаў будзем чакаць у каментарах, калі для вас гэта бяспечна.
А пакуль давайце разбяром саму сутнасць санкцый, іх асноўныя задачы, эфект і, вядома ж, іх крытыку.
1. Што такое санкцыі і навошта яны патрэбныя?
Санкцыі з'яўляюцца інструментам адказнасці за дзеянні, якія груба парушаюць міжнароднае права, уключаючы парушэнні правоў чалавека, спрыянне ваеннай агрэсіі і іншыя супрацьпраўныя дзеянні.
Санкцыі пазбаўляюць рэжым рэсурсаў (замежнай валюты, інвестыцый). Санкцыі спрыяюць разбалансіроўцы сістэмы, хутчэй набліжаюць, а не аддаляюць яе калапс.
Эканамічныя санкцыі супраць атачэння Лукашэнкі, бізнэсаў вакол яго, прымушаюць гэтых людзей задумацца, а ці патрэбны ім гэты рэжым, які прыносіць больш страт, чым даходаў. Такім чынам, санкцыі спрыяюць і «расколу» так званых эліт.
Акрамя таго, пад уздзеяннем санкцый дыктатарскія рэжымы могуць ісці на саступкі. Самы нядаўні прыклад — Венесуэла, дзе літаральна днямі Нікалас Мадура пагадзіўся на выпуск палітвязняў і правядзенне дэмакратычных выбараў з удзелам апанентаў з дэмакратычнага лагера.
Так, санкцыі гэта не панацэя, але гэта эфектыўная мера, каб прымусіць парушальнікаў міжнароднага права адмовіцца ад пашырэння сваіх злачынных задум.
Крытыкі любяць казаць, што санкцыі не зрынаюць рэжымы. Але выбудаваныя правільна і эфектыўна, яны ствараюць умовы для ліквідацыі гэтых самых рэжымаў.
Санкцыі — гэта той рэсурс, які ёсць сёння для таго, каб дэмакратычныя сілы і нашы партнёры маглі размаўляць з рэжымам з моцнай пазіцыі. Мы павінны назапашваць гэты рэсурс і сілу і ў пэўны момант гэта спрацуе.
2. Санкцыі і беларусы — наша пазіцыя.
Мы кажам, што трэба падзяляць людзей, беларусаў, якія ў большасці супраць вайны, супраць Лукашэнкі і дыктатарскі рэжым. І да нас нашы заходнія партнёры ў гэтым пытанні ў цэлым прыслухоўваюцца.
У дачыненні да беларусаў цяпер няма тых захадаў, якія ўведзены супраць грамадзян Расіі, у якіх нядаўна нават пачалі канфіскоўваць аўто на расійскіх нумарах. Мы пастаянна адвакатуем інтарэсы беларускіх грамадзян і стараемся пазбегнуць дыскрымінацыйных мер у дачыненні да беларусаў і беларусак па ўсім свеце.
3. Як уладкавана архітэктура санкцый?
Архітэктура санкцый у дачыненні да Беларусі, нягледзячы на тое, што ўжываюцца нават сектаральныя санкцыі, усё роўна ўладкаваная так, каб у меншай ступені яна ўплывала на людзей.
І гэта звязана з тым, як уладкаваная беларуская эканоміка пры існуючым рэжыме, які па сутнасці валодае і ўзбагачаецца за кошт самых даходных сектараў. Менавіта таму мы можам казаць, што санкцыі ў першую чаргу і накіраваныя супраць «кашалькоў» рэжыму, сыравіннага экспарту, кантраляванага дыктатарам, а таксама імпарту тавараў і тэхналогій ваеннага і падвойнага прызначэння, таксама часта кантраляванае непасрэдна яго мафіёзным кланам.
4. Што кажуць крытыкі?
Праціўнікі санкцый, аднак, часта кажуць, што санкцыі наадварот б'юць менавіта па грамадзянах. Напрыклад, кажуць яны, на прылаўках зніклі многія замежныя лекі.
Лекі ў беларускіх аптэках знікаюць не праз санкцыі. У дачыненні да лекаў, медабсталявання, харчавання наогул ніякіх санкцый не было і няма.
Справа ў тым, што многія заходнія кампаніі па ўласнай ініцыятыве адмаўляюцца ад супрацоўніцтва з таксічнымі контрагентамі з Беларусі. І ў тым, што адбываюцца падобныя кейсы вінаватыя зусім не санкцыі, а рэжым, які пераносіць цяжар праблем на грамадзян. Кампаніі сыходзяць не ад беларусаў, а ад Лукашэнкі. Без яго міжнародны фарм-бізнэс, наадварот, значна больш актыўна прыходзіў бы на беларускі рынак.
Другі важны аспект з лекамі заключаецца ў тым, што ў Беларусі існуе вельмі цэнтралізаваная і практычна манапалізаваная сістэма закупак імпартных лекаў. Калі б беларускі фармацэўтычны рынак быў больш канкурэнтным, як, напрыклад, харчовы, праблем з лекамі было б менш.
Каб хутка зарабіць, прадпрымальнікі прывозілі б у Беларусь неабходныя лекі, як прывозяць замежныя чыпсы ці крэветкі. Але паколькі сям'я і набліжаныя дыктатара практычна цалкам манапалізавалі фармацэўтычны рынак, то праблемы будуць заставацца. І санкцыі тут не прычым.
Таксама санкцыі не прычым і ў пытанні вывазу беларускіх грамадзян з Ізраіля пасля тэрарыстычнага акту з боку баевікоў ХАМАС. Самалётам Белавія, напрыклад, нічога не перашкаджае здзяйсняць камерцыйныя палёты ў Турцыю ці Індыю. Тым больш санкцыйныя меры прадугледжваюць выключэнні ў экстранных выпадках гуманітарнага характару, якім дадзены выпадак і з'яўляецца.
Але Лукашэнку і яго чыноўнікаў лёс і бяспека беларусаў не цікавіць, а вось маніпуляваць і падмяняць паняцці — гэта іх улюбёны метад. Такі ж прыклад можна прывесці, калі ніякіх санкцый яшчэ не было, але пачаўся кавід і беларускіх грамадзян, якія знаходзяцца ў розных краінах, трэба было тэрмінова эвакуіраваць. Аднак, Лукашэнка асабіста распарадзіўся катэгарычна не арганізоўваць эвакуацыю, а беларусам ратавацца самім.
5. Ці штурхаюць санкцыі Беларусь у Расію?
Яшчэ адзін тэзіс праціўнікаў санкцый — санкцыі штурхаюць Беларусь у Расію. Яшчэ да ўвядзення якіх-небудзь санкцый, гэта зрабіў сам Лукашэнка, пагадзіўшыся на дапамогу і падтрымку Пуціна ва ўціхамірванні мірных пратэстаў 2020 года. Беларусь у Расію штурхае выключна жаданне Лукашэнкі ўтрымлівацца ва ўладзе любымі сродкамі. Нават калі для гэтага яму трэба прадаваць сувернітэт Беларусі па кавалках Расіі, стаць суагрэсарам у вайне супраць Украіны і ператварыць Беларусь у расійскі ваенны плацдарм.
Гэта значыць з такім жа поспехам можна сцвярджаць, што санкцыі можна зняць з якой-небудзь Смаленскай вобласці, каб адарваць яе ад Расіі. Але гэта папулізм, які не мае нічога агульнага з рэальнасцю.
Таксама важна не забываць і пра маральны аспект. Зняць эканамічныя санкцыі з Беларусі сёння — гэта адкрыць Расіі нават не шчыліну, а велізарную дзірку для абыходу ўведзеных супраць яе санкцый. У Беларусі з Расіяй фактычна няма мяжы, затое ёсць агульная мытная прастора. У гэтых умовах беларускі ваенна-прамысловы комплекс, пераведзеная на ваенныя рэйкі эканоміка ў цэлым удзельнічае ў падтрымцы расійскай ваеннай машыны. Гэта значыць — у вайне супраць Украіны.
Таму мы можам сцвярджаць, што адной з найважнейшых задач санкцый сёння з'яўляецца пазбаўленне агрэсара рэсурсаў для вядзення гэтай вайны, для кантролю над Беларуссю і набліжэнне перамогі Украіны, якая з'яўляецца важным фактарам для наступу дэмакратычных перамен і ў нашай краіне.
Так што ніякія санкцыі не штурхаюць Беларусь у Расію, у Расію Беларусь штурхае Лукашэнка. Залежнасць рэжыму ад усходняга суседа пачалася не пасля ўвядзення санкцый, а пасля паразы на выбарах Лукашэнкі.
Такім чынам, мы сцвярджаем, што эканамічныя, таксама як і персанальныя санкцыі неабходна ўжываць і пашыраць, неабходна гарманізаваць эканамічныя санкцыі, уведзеныя ў дачыненні да Расіі і рэжыму Лукашэнкі. Але разам з тым, яны павінны быць выбудаваныя так, каб у мінімальнай ступені адбівацца на грамадзянах нашай краіны.
6. Якія бягучыя вынікі нашай санкцыйнай працы?
Дзякуючы працы каманды НАУ, Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, іншых прадстаўнікоў дэмакратычных сіл цягам 2020-2023 гадоў істотныя санкцыйныя абмежаванні (фінансавыя, сектаральныя, персанальныя) былі ўведзеныя ЗША і ЕС, у тым ліку асобнымі краінамі-членамі.
Акрамя іх санкцыі ўвялі яшчэ 17 дзяржаў свету (Вялікабрытанія, Канада, Швейцарыя, Аўстралія, Новая Зеландыя, Японія, Паўднёвая Карэя, Украіна, Нарвегія, Ісландыя, Ліхтэнштэйн, Албанія, Сербія, Чарнагорыя, Албанія, Косава, Тайвань).
Пад санкцыі трапілі практычна ўсе ключавыя экспартныя галіны эканомікі, кантраляваныя рэжымам (угнаенні, нафтаперапрацоўка, дрэваапрацоўка, тытунёвая галіна, ВПК), фінансавая сістэма, а таксама больш за 400 фізічных асоб, адказных за злачынствы.
Рэжым Лукашэнкі мае сур'ёзныя цяжкасці. Расія, праз якую ідзе абыход санкцый, як паказалі апошнія нарады Лукашэнкі і ўскосна дэманструе даступная статыстыка, не кампенсуе рэжыму Лукашэнкі яго страты цалкам.
У прыватнасці, агульны грузаабарот у студзені-жніўні 2023 года ў параўнанні з аналагічным перыядам 2021 года скараціўся на 40,3%. На гэтым фоне растуць запасы гатовай прадукцыі на складах: на 1 верасня гэтага года яны склалі 8,2 мільярдаў рублёў. Можа не так хутка і паспяхова як нам бы хацелася, але санкцыі працуюць.
Усё часцей чыноўнікі і розныя «эксперты» кажуць пра неабходнасць скасавання санкцый, палохаючы ўсіх рознымі катастрафічнымі наступствамі: сусветным голадам, вайсковай эскалацыяй, запіхваннем Беларусі ў Расію і г.д. Напрыклад, зусім нядаўна з такой рыторыкай у палітычным блогу Оксфардскага ўніверсітэта адзначыўся «незалежны аналітык» Яўген Прэйгерман, прапагандысцкі артыкул якога мы нядаўна разбіралі.
А яшчэ нейкія лічаныя месяцы таму рэжым казырыўся і распавядаў, што санкцыі не працуюць...
7. Што мы прапануем рабіць далей?
Так, санкцыйныя меры не заўсёды на 100% эфектыўныя, але гэта не падстава ад іх адмаўляцца, гэта падстава надалей іх удасканальваць.
Неабходна зачыняць шчыліны. Патрабуецца поўная гарманізацыя гандлёвых санкцый у дачыненні да Расіі і рэжыму Лукашэнкі.
Акрамя таго, мы прапануем аддаваць перавагу не блакавальным санкцыям на ўзаемазаменныя прадпрыемствы, а больш эфектыўным сектаральным.
Мы таксама выступаем за ўвядзенне квот у гандлі заходніх дзяржаў з трэцімі краінамі, каб закрыць шчыліны для абыходу сектаральных абмежаванняў праз іх. Як максімум мы прапануем цалкам забараніць транзіт падсанкцыйнай прадукцыі праз Беларусь.
Таксама ў ЕС трэба падзяліць працэдуру накладання першасных і другасных санкцый, істотна спрасціўшы другую. Прыняўшы гэтыя меры, мы зможам гарантаваць, што палітыка санкцый будзе эфектыўнай і дазволіць дамагчыся максімальных страт як для рэжыму Лукашэнкі, так і для яго спонсара ў Маскве, адначасова мінімізуючы выдаткі для нашых заходніх партнёраў і беларускіх грамадзян.
Напрыклад, ужо цяпер мы дамагліся мер па ўзмацненні жорсткасці экспартнага кантролю ў Літве. Цяпер літоўская мытня патрабуе дакумент-пацвярджэнне прызначэння пастаўкі ад вытворцы, а не пастаўшчыка. Такія ж прапановы мы накіравалі кампетэнтным органам Польшчы і разлічваем на іх больш хуткае прыняцце.
8. Выснова.
Наша задача — ліквідаваць рэжым Лукашэнкі, а не падоўжыць яго існаванне і тым больш захаваць. Не зняць санкцыі з Лукашэнкі, а зняць самога Лукашэнку.
Менавіта таму мы працягваем працу над нарошчваннем санкцыйнага ціску і блакаваннем паслаблення санкцый. Нараўне з іншай, не менш важнай працай — Міжнародным крымінальным пераследам прадстаўнікоў рэжыму і Лукашэнкі асабіста, у тым ліку праз выдачу ордэра на яго арышт Міжнародным крымінальным судом у Гаазе, і ўзмацненнем яго міжнароднай ізаляцыі. Усё гэта працуе ў тым ліку і на раскол так званых «эліт» — Лукашэнка павінен стаць занадта таксічным «актывам» нават для «сваіх».
Лабісты і прыкормленыя рэжымам «эксперты» будуць сцвярджаць адваротнае — што трэба даць Лукашэнку прастору для манеўру і, магчыма, тады ён пойдзе на саступкі.
Мы адказваем — прастора ў яго ёсць. Спыніць рэпрэсіі, вызваліць палітвязняў і мірна сысці, перадаўшы ўладу народу. Усе санкцыі адразу ж будуць знятыя, а замест іх Беларусь атрымае мільярды еўра ад Еўрасаюза ў рамках эканамічнага плана падтрымкі дэмакратычнай Беларусі, падрыхтаванага яшчэ ў 2021 годзе.
Comments