Павел Паўлавіч Латушка: намеснік кіраўніцы Аб'яднанага Пераходнага Кабінета Беларусі, кіраўнік Народнага антыкрызіснага ўпраўлення, пасол
У верасні 2022 года пры падтрымцы НАУ трое пацярпелых ад катаванняў беларуса падалі заявы аб узбуджэнні крымінальных спраў у дачыненні да прадстаўнікоў сілавога апарата рэжыму Лукашэнкі, кіраўнікоў турмаў і супрацоўнікаў міліцыі, адказных за катаванні.
Заявы беларусаў былі пададзеныя ў пракуратуру Польшчы ў адпаведнасці з правіламі ўніверсальнай юрысдыкцыі. Гэтыя дзеянні магчымыя ў адпаведнасці з нормамі міжнароднай Канвенцыі супраць катаванняў 1984 года, удзельніцай якой з'яўляюцца Польшча і Беларусь.
Пасля разгляду звароту пацярпелых пракуратура адмовіла ва ўзбуджэнні крымінальных спраў, спаслаўшыся на адсутнасць юрысдыкцыі Польшчы ў дачыненні да злачынстваў, учыненых на тэрыторыі Беларусі.
Каманда НАУ супрацоўнічае з адвакацкім бюро «Kopeć & Zaborowski» з 2022 года. Падчас сустрэчы 28 траўня 2024 года з польскімі адвакатамі, былі абмеркаваныя далейшыя крокі ў прыцягненні прадстаўнікоў рэжыму Лукашэнкі да адказнасці ў рамках універсальнай юрысдыкцыі. Адвакацкае бюро абскардзіла рашэнне пракуратуры ў судзе. Пасля разгляду скаргі Акруговы суд Варшавы на гэтым тыдні вынес рашэнне, дзе прыняў бок беларусаў: адмяніў адмову ва ўзбуджэнні крымінальных спраў і вярнуў справы ў пракуратуру Польшчы на новы разгляд. У сапраўдны момант пракурор размяшчае не толькі довадамі НАУ, адвакацкага бюро, але яшчэ і рашэннем суда.
Гэта важны працэсуальны крок у кірунку выдачы ордэраў на арышт і далейшае прыцягненне прадстаўнікоў рэжыму Лукашэнкі да адказнасці ў рамках універсальнай юрысдыкцыі.
Як інфармавала НАУ, у 2023 годзе Польшча ўжо выдала шэсць ордэраў на арышт прадстаўнікоў рэжыму: Яўгена Шапецьку, Глеба Дрыля (начальнікі ізалятара на Акрэсціна), Дзмітрыя Страбкова (начальнік ізалятара ў Жодзіне), Яўгена Савіча, Юлію Сакалову і Карыну Валуйскую (кіраўнікі падраздзяленняў МУС). У дадзеным выпадку падставай з'яўляўся крымінальны пераслед за ўчыненне катаванняў на тэрыторыі Беларусі ў дачыненні да грамадзян Польшчы.
Важна адзначыць і наяўнасць іншых міжнародных прэцэдэнтаў — пракуратура Нью-Ёрка распачала крымінальную справу ў дачыненні да двух чыноўнікаў «Белаэранавігацыі»: гендырэктара Леаніда Чуро і ягонага намесніка Алега Казючыца, а таксама двух супрацоўнікаў КДБ у сувязі з захопам і пасадкай грамадзянскага самалёта Ryanair у Мінску.
Павел Латушка таксама правёў сустрэчу з міністрам юстыцыі, генеральным пракурорам Польшчы Адамам Боднарам 18 траўня 2024 года, падчас якой былі закранутыя пытанні прававой адказнасці прадстаўнікоў рэжыму Лукашэнкі. Міністр юстыцыі паведаміў аб рэформе польскага заканадаўства, якая «паўплывае на магчымасць больш шырокага прымянення прынцыпу ўніверсальнай юрысдыкцыі ў Польшчы», у тым ліку ў дачыненні да тых, хто здзяйсняе злачынствы ў Беларусі.
«Мы чакаем, што пракуратура Польшчы адкрые дарогу да пачатку працэсуальных дзеянняў ў дачыненні да сілавікоў рэжыму, адказных за ўчыненне катаванняў у дачыненні да беларусаў і выдасць ордэры на іх арышт. Гэта можа стаць эфектыўным рычагом ціску на прадстаўнікоў рэжыму і асабіста Лукашэнку. Вінаватыя ў катаваннях панясуць адказнасць. Каманда НАУ працягвае працаваць у гэтым кірунку», — адзначыў Павел Латушка.