Чаму realpolitik у дачыненні да рэжыму Аляксандра Лукашэнкі асуджаны на правал
Арыгінал артыкула: novayagazeta.eu
«Калі б у мяне папрасілі парады прадстаўнікі беларускай апазіцыі, я б параіў ім пагадзіцца на ўсё, што скажа Лукашэнка, у абмен на свабодныя парламенцкія выбары і парламенцкую недатыкальнасць», — сказаў нядаўна былы міністр унутраных спраў Украіны Юрый Луцэнка ў інтэрв’ю незалежнаму беларускаму медыя «Zerkalo.io».
Бачыць такія заявы прымушае мяне разважаць пра тое, наколькі моцная вера ў дэмакратыю сярод тых, хто меў шчасце бачыць яе на практыцы і жыць у дэмакратычнай краіне. Як яна здаецца безумоўнай людзям з усталяваным дэмакратычным мысленнем. І як гэтая вера часам можа прыводзіць да здагадкі, што рэжымы, якія дыяметральна процілеглыя дэмакратыі, могуць добраахвотна пагадзіцца на плаўны пераход да дэмакратыі і самі пагадзіцца распачаць працэс свайго самазнішчэння.
Тым часам Беларусь ужо чацвёрты дзесяцігоддзе жыве пад дыктатурай Лукашэнкі. І ў гэтым чацвёртым дзесяцігоддзі ясна відаць, што пераўтварэнне яго рэжыму з аўтарытарнай дыктатуры ў таталітарную набліжаецца да завяршэння. Любыя прыкметы паслаблення яго жалезнай хваткі, адлігі, лібералізацыі ці дэмакратызацыі тут абсалютна адсутнічаюць.
Беларускі доктар сацыялогіі Генадзь Коршунаў у канцы ліпеня апублікаваў апошнюю частку свайго даследавання «Барометр рэпрэсій». Гэта абавязковае чытанне для ўсіх, хто сапраўды хоча зразумець цяперашні маштаб рэпрэсій у Беларусі. Яно дае дакладную ацэнку сітуацыі, заснаваную на фактах, а не на суб'ектыўных адчуваннях ці здагадках.
У чацвёртым дзесяцігоддзі праўлення Лукашэнкі ёсць відавочныя прыкметы таго, што пераўтварэнне Беларусі з аўтарытарнай дыктатуры ў таталітарную практычна завершана.
У прыватнасці, колькасць палітвязняў павялічылася, колькасць новых крымінальных спраў супраць беларусаў, якія не згодныя з рэжымам Лукашэнкі, дасягнула максімуму за апошнія чатыры гады, 50 тысяч чалавек былі затрыманыя з пачатку выбарчай кампаніі 2020 года, больш за 1700 беларускіх некамерцыйных арганізацый былі зачынены з 2021 года — і гэта кансерватыўныя ацэнкі.
Сардэчна запрашаем у рэальнасць жыцця пад дыктатурай, альтэрнатыўную рэальнасць дэмакратыі, дзе дэмакратычнае мысленне часта памірае. Дэмакратычнае мысленне не дзейнічае і не можа дзейнічаць у такой альтэрнатыўнай рэальнасці, паколькі рэальнасць дыктатуры функцыянуе па зусім іншых правілах.
Правілы простыя, і асноўны прынцып — «знішчай або будзь знішчаны». І ўсе гэтыя гады Лукашэнка быў заняты тым, што знішчаў сваіх апанентаў, журналістаў, мірных пратэстоўцаў ці палітвязняў. Ён знішчае грамадзянскія правы, свабоды, грамадзянскую супольнасць і прыватны бізнэс — усё, што ўяўляе ўнутраную пагрозу.
Яго агрэсія даўно выйшла за межы Беларусі. Акрамя рэпрэсій унутры краіны, рэжым Лукашэнкі не адмаўляецца і ад знешняга тэрарызму: ці то захоп грамадзянскага самалёта, ці то запуск гібрыднай міграцыйнай вайны з ЕС, ці то накіраванне шпіёнаў і дыверсантаў у суседнія еўрапейскія краіны, ці то саўдзел у вайне супраць Украіны. Знішчай або будзь знішчаны.
Мы ўсе бачылі ўварванне ва Украіну з тэрыторыі Беларусі 24 лютага 2022 года. Разню ў Бучы. Больш за 800 ракетных удараў, нанесеных з тэрыторыі Беларусі. Як мінімум 3500 украінскіх дзяцей, дэпартаваных непасрэдна рэжымам Лукашэнкі. Мы бачым дапамогу, якую рэжым Лукашэнкі аказвае Расіі ў абыходзе санкцый. Мы бачым масавую перадачу зброі ў Расію. Мы бачым вытворчасць зброі для Расіі беларускім ваенна-прамысловым комплексам. І хто можа забыць пра перавозку расійскай ядзернай зброі ў Беларусь?
Мы бачым напады на польскіх памежнікаў. Мы бачылі забойства польскага салдата на мяжы. Мы бачылі дыверсіі і падпалы на польскай тэрыторыі. І, прабачце за асабісты погляд, але ў канцы ліпеня я даў паказанні ў польскай пракуратуры па справе падбухторвання да забойства. Мэтай быў я, і для гэтага павінны былі выкарыстоўвацца замежныя спецслужбы.
Тым не менш мы да гэтага часу бачым прапановы, што з Лукашэнкам можна аб чымсьці дамовіцца. Ці пайсці на нейкія саступкі. На жаль, некаторыя прапановы зыходзяць нават ад людзей, якія называюць сябе прадстаўнікамі дэмакратычных сіл Беларусі.
Прапановы прызнаць рэжым легітымным, вярнуць еўрапейскіх амбасадараў, перагледзець санкцыі, праводзіць «гнуткую палітыку» і кампрамісы з Лукашэнкам. Прапановы могуць выглядаць так, быццам яны з паралельнай рэальнасці, але гэта рэальнасць дыктатуры Лукашэнкі, і людзі, якія іх агучваюць, фактычна заклікаюць нармалізаваць і прыняць рэжым.
Нягледзячы на тое, што гэта, па сутнасці, капітуляцыя, такія прапановы часткова абапіраюцца на заходнюю пазіцыю, якая пераважна неадназначная і непаслядоўная адносна рэжыму Лукашэнкі, што ў цяперашняй форме наўрад ці можна назваць стратэгіяй.
Гэтая пазіцыя, падобна, заключаецца ў тым, каб аказваць ціск на рэжым, але не занадта моцны. Увесці гандлёвыя санкцыі, але не дапусціць занадта моцнага эканамічнага шоку. Гарманізаваць санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі і Расіі за вайну — але не цалкам. Абвясціць на самым высокім узроўні неабходнасць прыцягнуць рэжым Лукашэнкі да адказнасці за злачынствы супраць чалавечнасці і ваенныя злачынствы — але не рэалізаваць гэта.
І што бачаць такія рэжымы, як рэжым Лукашэнкі, у такой пазіцыі? Слабасць. Шанец працягваць свае злачынствы, працягваць тэрарызм, развязваць агрэсію. Бо адзіная мова, якую яны разумеюць, — гэта мова сілы. Яны не размаўляюць на іншай мове. У любыя паўмеры і спробы дыпламатыі яны бачаць праяву слабасці, прастору для манеўру і магчымасць павысіць стаўкі. І яны гэтым карыстаюцца.
Мы назіраем пазіцыйныя дзеянні, тактыку рэакцыі, а не праактыўныя дзеянні. Гэта тактыка без стратэгіі. У рэшце рэшт, стратэгія прадугледжвае дакладна акрэсленыя мэты і дакладнае разуменне таго, чаго вы хочаце дасягнуць. І тактыка павінна набліжаць вас да гэтай мэты, спалучацца з гэтай стратэгіяй і актыўна спрыяць яе дасягненню.
Якой павінна быць асноўная стратэгічная мэта Захаду ў адносінах да Беларусі? Я думаю, што гэта відавочна — дэмакратызацыя, а затым інтэграцыя Беларусі ў еўрапейскую супольнасць і еўрапейскую цывілізацыю.
Ці магчыма гэта пры прадаўжэнні і замацаванні дыктатуры Лукашэнкі? Вядома, не. Ці магчыма дасягнуць чаго-небудзь, акрамя далейшага ўмацавання яго ўлады, палавінчатымі мерамі і саступкамі? Прызнаўшы рэжым легітымным? Зняўшы санкцыі, апраўдаўшы яго ад юрыдычнай адказнасці? Не, гэта немагчыма. Трыццацігадовае праўленне Лукашэнкі — найлепшы доказ гэтага, і аб’ектыўныя факты выразна вызначаюць траекторыю эвалюцыі рэжыму — таталітарная дыктатура, якая абараняецца суседняй імперыяй. Паўночная Карэя 2.0.
Вы наўрад ці знойдзеце каго-небудзь, хто скажа, што realpolitik у дачыненні да дыктатараў, якія развязалі крывавыя войны, масавыя рэпрэсіі і генацыд, калі-небудзь была паспяховай «стратэгіяй».
У сувязі з гэтым падыход realpolitik, прыхільнікі якога прапануюць кампрамісы з Лукашэнкам, ужо не проста ілюзія, самападман ідэалістычных дэмакратаў, якія лічаць, што паступовыя змены ў такой дыктатуры магчымыя і што ў ёй ёсць хоць бы зерне здаровага сэнсу і гнуткасці. Гэта зусім іншае. Гэта прызнанне права дыктатуры на існаванне.
Але як толькі вы прызнаеце, што дыктатар, які жыве і кіруе па прынцыпе «знішчай або будзеш знішчаны», мае «права сілы», ён можа зрабіць толькі адзін вывад — што ён можа быць упэўнены ў сваёй уладзе і беспакаранасці.
Гісторыя ведае шмат такіх прыкладаў. І вы наўрад ці знойдзеце каго-небудзь, хто скажа, што рэалпалітык у дачыненні да дыктатараў, якія развязалі крывавыя войны, масавыя рэпрэсіі і генацыд, калі-небудзь была паспяховай «стратэгіяй». І мы выразна бачым, да чаго прывёў гэты падыход у дачыненні да Лукашэнкі. Мы быццам бачым, але не хочам заўважаць.
Ёсць паняцце «погляд на прыз», але калі справа даходзіць да стратэгіі ў дачыненні да Беларусі, адбываецца адваротнае. Без вызначэння і пастаноўкі мэты немагчыма перайсці ад тактыкі да стратэгіі. Чым даўжэй гэта зацягваецца, тым даўжэй беларускае пытанне застаецца крывацечнай ранай.
Comentarios